TABAKHANE MAH.- AZAKLARIN EVİ
TABAKHANE MAHALLESİ
Bu isim nerden geliyor derseniz, İskilip’te
deri üretimi (tabakçılık) işi ile uğraşanların dükkanları, Tabakhane köprüsünün
karşısında, Sirkecilerin apartmanının olduğu bölgede imiş. Bu bölgeden, 1951
yılında Hacıkaranideki yerine taşınmış. Daha sonra burasıda yıkılarak, İskilip’
te Tabakcılık sanatı sona ermiş. Bu sanat Bolu- Gerede’ de halen devam
etmektedir.
Haftanın günlerinden salı günü yerine
kullanılan DERİ günü, mal pazarının kurulduğu gündür. Pazar günü ise, tabakların
alışveriş günü idi. Deri kullanan esnaf, pazar günü tabakhaneye giderek
derisini alır, deriyi omuzuna atarak, dükkanına götürürdü.
Tabaklar köpek pisliğini toplatarak, asitli
bir malzeme elde eder, bu malzeme derilerdeki kılların yok edilmesinde
kullanılırdı. Sabah erkenden, ellerinde teneke kutularla köpeklerin çok olduğu
mahallere giden çocuklar, topladıkları pislikleri tabaklara satarak, harçlık
kazanırlardı. Tabaklara atfedilen “tabak sevdiği deriyi, yerden yere vurur.
Tabak mısın, it pisliğine muhtaç mısın.” Deyimleri vardı. Tabakhanelerde çok
miktarda su kullanılır, atık sular’ da dereye akardı. Bu kirli sular ile Abdul
içi mevkii bahçeleri sulanıyordu.
İskilip’te Hacı
Veli Hafız deri toptancılığı ile uğraşır, genellikle İstanbul’a mal verirmiş.
Bir dönem, İskilip’ten İstanbul’ a deri gönderilmediğinde, İstanbul esnafı krize
girmiş. İstanbul’da ayakkabı üretimi aksamış. Esnaf Padişaha ulaşarak,
İskilip’ten deri gelmesini talep etmiş. Padişahın talimatı ile İskilip’ ten
giden deri ile sıkıntı ortadan kalkmış. 1849 Yılında İskilip’te 19 tane TABAKHANE
mevcutmuş.
Habib
Karamânî, İskilip'te Şeyh Yavsî Efendi'nin kızı ve Ebüssuûd Efendi'nin kız
kardeşi Rukiye Hatun ile evlendi. Ancak kayınpederiyle aralarında önemli bir
anlaşmazlık çıkınca, İskilip'ten ayrılıp Amasya'ya gitmiş. Habib Karamânî,
Amasya'da zaviye kurarak, ibadet ve ilimle meşgul olmaya başladı ve bu şehirde
vefat etti. Türbesi Amasya’ da Mehmet Paşa İmareti içindedir.
Habib
Karamânî İskilip'te cami, medrese, zâviye ve kütüphane gibi birçok vakıf
kurmuştur. Bunların başında 881 (1476) yılında yaptırıp vakfettiği, Tabakhane
mahallesinde bulunan Şeyh Habib (Tabakhane) Camii gelmektedir. Caminin
vakfiyesi, Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi'ndedir
Tabakhane
mahallesinin sınırı, Hacipiri mahallesiyle Almacı sokakla ayrışıp, Ulaştepe
mahallesinin Halil oğlu sokağına kadar devam eder. Dayım Veyis Çorsuz, bu
Mahalle’de bulunan Arap camisinin imamı idi. İskiliplilerin sevip saygı duyduğu
Hamdi Ertekin hocamız, bu mahalledendir. Hacı Mursal Çakır ile Sirkeciler,
İskilip’ in hatırı sayılır esnafıdır.
Mahallenin
bazı sülaleleri: “Namlılar, Dere beyler, Kara fakılar, Kara paklalar, Azaklar,
Sirkeciler, Körpeşler, Faklar, Bayraklar, Dimiciler, Keste follar,Mürseller,
Pıtpıtlar, Ertekinler, Pankacılar, Çeteler, Damballar, Çataklılar, Turanlar,
Çıkrıkcılar, Dericiler, Dangalaklar, Pireciler, Hallollar, Ektollar, Darıcılar,Çakırlar,
Ataklar, Dıngırcılar, Obbanaklar” hatırladıklarımdır.
Mahallenin
Kestefolu sokağında her evden, üniversite mezunu çıkmıştır. 2 Kaymakam, 3
doktor, 2 avukat, 4 mühendis, 1 pilot, 5 öğretmen, 3 iktisatçı, 1 ilahiyatçı
bunların arasındadır.
Çağımızda kimya sanayisi bağlamında, yapay boya üretimi
gelişmeden önceki dönemlerde, İskilip ve Tabakhane mahallesi CEHRİ (kök boyası)
üreticisi olmuştur. Öyle ki kazamız ’da 20. yüzyılın başına kadar olan dönemde,
Cehriliği olmayana kız verilmezdi. Yapılan Osmanlı dönemi tapu incelemelerinde
de bu görülmüştür. Hemen her ailenin kendine ait bir cehri ligi vardır. İskilip’in
diğer kök boya üretim malzemeleri açısından da oldukça zengin bir bitki örtüsü
vardır.
Yivlik suyu bu mahallenin üzerinde bulunan, Yivlik kayasının
dibinden çıkmaktadır. Göynük denen mevkide, yivlikten gelen su ile çamaşır
yıkanırmış. Yöre halkı senede iki kere buraya, çamaşır yıkamaya gelirmiş.
Mahalle ile ilgili hatırası ve bilgisi olanlar olursa, bana
ulaştırdıklarında değerlendirmeye alırız. Bundan sonraki mahalle yazımız,
ULAŞTEPE MAHALLESİ olacaktır. Sizlerden mahalle hakkında, bilgi ve belge
bekliyorum.
Mustafa Yolcu
31.1.2021
