İSTANBUL- EYÜP SULTAN HAZRETLERİ

 

İSTANBUL- EYUP SULTAN HAZRETLERİ- 1

İstanbul’da Eyüp Sultan hazretlerini ziyarete gittiğimde, her zamanki gibi büyük bir ziyaretçi kitlesi ile karşılaştım. Cümle kapısından insanlar nerdeyse sıra ile giriyorlardı.

Türbenin önünde bulunan asırlık çınar ağacının önünden duamı okuyup çıkmak üzere iken, yanımda dua okuyan insan ile tanıştım. Aslen Malatyalı olduğunu söyleyen o insan, bana burası hakkında bilgi verdi:

-Türbeyi karşımıza alıp durduğumuzda sağdaki kapı “ Sır kapısı”, soldaki kapı        “ Cümle kapısı”, arkadaki kapı” Kıble kapısıdır.

Sır kapısından, padişahlar Cuma Selamlığı Merasimine, kılıç kuşanma merasimine gelirlermiş. Üç kapının girişinde de evliya mezarlarının bulunduğunu, bunların manevi olarak burayı beklediklerini anlattı. Cümle kapısının girişinin sol tarafında da Fatih Sultan Mehmet’in ordusu ile fetih e katılıp şehit olan, iki adet yeni evli gelinin mezarının bulunduğu yeri gösterdi. Türbenin çevresinde, beş tane sahabe mezarının bulunduğunu söyledi.

Şadırvanın yanında yerde bulunan, kuşların su içmesi için mermerin oyularak su havuzu haline getirildiği yeri gösterdi. Daha önceden çınarların üzerine leylekler yuva yaparlarmış. Yuvadan inip havuzdan su içip giderlermiş. 

Bütün bu anlatılanlar beni tefekkür edip (düşünmek ve ibret almak), bu mekânları daha çok tanımak ihtiyacını doğurdu. İlk iş olarak Eyüp Sultan hazretlerine ait bir kitap bularak, okuyup cehaletimi gidermeye çalıştım. 

Rasûlullah (s.a.s.) İstanbul'un fethini ashabına anlatıp, "İstanbul elbette fetholunacaktır; onu fetheden kumandan ne güzel kumandan, onu fetheden asker ne güzel askerdir" diye müjdelemiştir. Hicrî 52. yılda Muaviye oğlu Yezit kumandasındaki Müslümanlar, İstanbul'u kuşattılar. İslâm akidesinin dünyanın dört bir yanına yayılması hususunda çok büyük gayrete sahip olan Müslümanlar, İstanbul'un fethi ve İslâm devletinin sınırlarına dâhil olmasını çok arzuluyorlardı. Hz. Ebu Eyyüb el-Ensâri bu seferin hazırlanması için çok çalışmış ve sefere karşı çıkanlara öğütlerde bulunmuştu. Uzun bir yolculuk yapan Ebu Eyyüb, yaşının çok ilerlemesinden dolayı İstanbul'a yaklaştıkları sırada hastalanmış, Yezide öldüğü takdirde cenazesinin hemen gömülmeyerek ordunun varacağı en ileri noktaya kadar götürülmesini ve o yerde gömülmesini vasiyet etmişti. Burada defnedilen Ebu Eyyüb, Müslümanların İstanbul'da bir sembolüdür.  

İstanbul, ashap devrinden başlamak üzere defalarca muhasara edilmiş, nihayet bu şehri fethetmek 1453 yılında Fatih'e nasip olmuştur. Ebu Eyyüb'un ölüm döşeğinde su hadisi rivayet ettiği zikredilir; "Bir İnsan Cenabı-ı Hakk'a bir ortak koşmaksızın ruhunu teslim ederse, Allah onu cennete koyar." İstanbul’a kutsallık kazandıran, Peygamber'i görme şerefine erişmiş ve onu yedi ay gibi bir süre evinde misafir etmiş Ebu El Ensari, şüphesiz İstanbul'da yatan en değerli şahsiyetlerden biridir. 

Fatih Sultan Mehmet Han İstanbul’u fethetmeden birkaç yıl öncesine kadar, Ebu Eyyüb’un mezarı biliniyordu. Hatta kıtlık ve felaket zamanlarında Bizanslılar onun mezarına giderek dua ediyorlardı. Fetih sırasında mezarın yeri kaybolmuş bilinmiyordu.

Onun mezarı neredeydi? Kayıp olamazdı. Zira Allah Resulü (S.A.S.) onun korunması için dua etmiş ve: “Ey Allah’ım! Geceyi beni koruyarak geçirdiği gibi sende Ebu Eyyüb’u koru.” “Dilerim sana hiçbir kötülük dokunmaz Ey Ebu Eyyüb” buyurmuştu. 

Sultan Mehmet Han için, İstanbul’un fethi ilahi bir emirdi. O daha 4 yaşında bir şehzadeyken, büyük tasavvuf âlimi Hacı Bayram Veli, Sultan Murat’ın daveti ile Edirne’ye gelmişti. Babası Sultan Murat Hacı Bayram’a, “Şeyhim İstanbul’u alabilecek miyim?” diye sormuştu. Hacı Bayram Veli, bir süre padişahın yanında duran Şehzade Mehmet’e bakmış ve Padişah’a- ““İstanbul’un fethini ne sen, ne de ben görürüm. Onu görmek bu çocukla, şu bizim Köse’ye (Akşemsettin) nasip olacaktır.” demiştir. Şehzade Mehmet’in bilincine, İstanbul’u alma düşüncesi ilk kez o zaman ilahi olarak yerleşmişti. 

Şehzade olarak Manisa’ya gönderildiği dönemde, bütün planlarını İstanbul’u ele geçirmek üzerine yapmıştı. İkinci defa tahta çıktığın da ise ilk işi, Bizans İmparatorluğu’nun başkenti Konstantinapolis’i fetih için hazırlıklara başlayıp, Nisan 1453 tarihinde, 21 yaşında genç bir padişah olarak İstanbul kapılarına dayanmak oldu. 

İstanbul’u kuşatan Sultan Mehmet Han’ın derin bir düşüncesi vardı. O, yıllar önce İstanbul kuşatması sırasında vefat eden Ebu Eyyüb’ün(r.a), kayıp mezarını bulmak istiyordu. Ama çabaları bir türlü sonuç vermemişti. Hocası Ak Şemsettin de, padişahın bu arzusundan haberdardı. Bir gece rüyasında, Ebu Eyyüp’ün (r.a) mezarı kendisine bildirildi. Padişaha müjdeyi verdi. Padişah ve hocası Ak Şemsettin önde olmak üzere, askerlerle birlikte, rüyada gösterilen yere gittiler. Vardıklarında, Ak Şemsettin seccadesini yaydı ve namaz kılmaya başladı. Namazda Ak Şemsettin’in secdesi o kadar uzun sürdü ki, askerler huzursuzlaşmaya başladı. Namaz sona erdiğinde Ak Şemsettin, gösterdiği yerin iki arşın kazılınca beyaz bir mermer çıkacağını anlattı. Orası kazıldı. Ak Şemsettin’ in dediği gibi beyaz mermer meydana çıktı. Mermerin üzerinde, “Haza kabri Halit İbni Zeyd” ibaresi yazılıydı. Ebu Eyyüb’ün, (r.a) yani o tarihten sonra İstanbul’da, Müslümanların bir simgesi olacak Osmanlı dönemindeki adı, “Hz. Halit” günümüzdeki adı ise, Eyüp Sultan Hazretlerinin(r.a) kabri bu şekilde bulunmuş oldu.

Ebu Eyyüb`ün, (r.a) kabrinin bulunması, askerler arasında büyük bir coşku yarattı. Askerler, din büyüklerinin de bu savaşta yanlarında olduğuna inandılar. Bu durum İstanbul’un fethinde önemli rol oynadı. Derler ki, bu savaş sadece ordular arasında değil, kutsallar arasında da cereyan etmiştir. Ulubatlı Hasan’ın ölürken surların üzerinde Hz. Muhammed’i (s.a.v) görmüş olması bir hayal değildir. 

Eyüp Sultan Türbesi kuruluşundan günümüze kadar Müslümanların en çok rağbet ettiği, doğum, sünnet, evlenme, ölüm nedeni ile ziyaret ettikleri, çeşitli adaklar adadıkları bir ziyaretgâh konumundadır. Osmanlı hükümdarları da taklid-i seyf (kılıç kuşanma) törenlerini Eyüp Sultan Türbesinde yapmışlardır. Bundan ötürü de türbe, Osmanlı döneminde bir bakıma devlet protokolü içerisinde yer almıştır. Bu nedenle de padişahların, hanedan ve saray mensuplarının, devlet ricalinin, ulemanın, tarikat mensuplarının ilgi odağı haline gelmiş, çevresinde Ona yakın olmak arzusu ile diğer türbeler ile mezarlıklar gelişmiştir.
Eyüp Sultan Külliyesi ile birlikte türbe de çeşitli dönemlerde onarılmış ve ek vakıf binaları yapılmıştır.
Türbenin etrafı Sultan III. Selim’in yaptırdığı som gümüşten bir şebeke ile çevrilidir. Bu şebeke Osmanlı maden sanatının barok üslupta yapılmış, en güzel madeni eserlerinden birisidir.

Türbenin altında zemin suyunun türbeye zarar vermemesi için Sultan II. Mahmud tarafından bazı dehlizlerin yapıldığı da söylenmektedir. Türbede çeşitli dönemlerde buraya vakfedilmiş olan zengin eşyalar bulunmaktadır. Bunların başında sandukanın üzerinde yuvarlak bir kandil gelmektedir. Sultan III. Ahmed (1703–1730) buraya altın ve gümüşten buhurdanlar, zemzem kapları hediye etmiştir. Türbenin duvarlarında Sultan I. Ahmed, Sultan III. Mustafa, Sultan III. Selim, Sultan II. Mahmud ve Sultan Abdülaziz’in yazmış oldukları levhalar bulunmaktadır. Buradaki Sancağı Şerif 1703 yılına kadar burada korunmuş, daha sonra Topkapı Sarayı Hırka-i Saadet Dairesi’ne götürülmüştür.
Türbe içerisindeki Kuran, şamdan, el yazması gibi eserlerin bazıları Topkapı Sarayı Müzesi’nde, Türk ve İslâm Eserleri Müzesi’nde korunmaktadır.

Eyüp'ün merkezini kuşkusuz, Eyüp Camii ve Eyüp Sultan Türbesi oluşturmaktadır. Fetihten hemen sonra yapılan cami, 1458'den buyana çeşitli badireler atlatmıştır.18. yüzyılda Fatih Camii'nin yıkılmasına sebep olan depremde büyük hasar gördü. III. Selim zamanında 19 yy onarılan cami, özgün özelliklerini kaybetti. Minareleri III. Ahmet zamanından kalmadır. Külliyesinden ise günümüze sadece türbe ve hamamın bir kısmı kalmıştır. Asırlık çınar burada yer alır.

Osmanlı zamanında başlayan Eyüp'ün kutsallığı günümüze kadar gelmiştir. Padişah'ın kılıç kuşanma törenin Eyüp'te yapılması ve günümüzde ramazan aylarında en çok ziyaret edilen türbenin Eyüb El Ensari hazretlerinin türbesi olması nedeniyle, Peygamber Efendimize bu kadar yakın olan değerli şahsiyetin İstanbul'a başka bir anlam kattığı kesindir.

Eyüp Sultan Hazretleri(r.a) için yaptırılan külliye tamamlandıktan sonra, etrafına evler inşa edildi. Fatih Sultan Mehmet Han, bu külliye çevresine, Bursa’dan gelenlerin yerleştirilmesini emretti. Böylece Eyüp’te, şehrin Bizans surları dışında yer alan ilk Müslüman yerleşim bölgesi kurulmuş oldu.

Osmanlı döneminde Eyüp Türbesi, Fatih Vakfiyesi gereğince cuma geceleri açık bulunur ve Kuran okunurdu. Türbede, 10 türbedar ve 72 Kuran okuyucusu olmak üzere 117 tane vazifeli bulunuyordu.

Eyüp Sultan Camiinde, minberin iki tarafında etrafı yeşil atlasla çevrili siyah Kâbe örtüsünden iki sancak vardır. Bu çifte sancaklar, Ebu Eyyub`ün (r.a) mahşer günü altında toplanılacak bayrağının hatırasını yaşatır.  

Eyüp Sultan Türbesi`nin girişinde bir hadis-i şerif asılıdır. “Bir gün, Hz. Muhammed, Ebu Eyyub’e(r.a), dönerek “Ya Ebu Eyyüb(r.a), sana cennettin hazinelerinden bir anahtar vereyim mi?” demiş ve ardından da şöyle demişti: “La havle ve la kuvvete illa billahil aliyyil azim.” Bu hadis-i şerifin Türkçe anlamı şöyledir: “Güç ve kuvvet, sadece Yüce ve Büyük olan Allah'ın yardımıyla elde edilir.”

 

Mustafa Yolcu

 

GÜZEL İSTANBUL

GÜZEL İSTANBUL

Boğazda beylerbeyi sarayı
Otur önüne seyret deryayı
Bir çağı kapatıp yeni bir çağı
Açan şehirdir güzel İstanbul

Her tarafı tarih kokan, içinde sırlar yatan bir şehirdir İstanbul.

14 Milyon nüfusu, boğazı, camileri ile medeniyetlere beşik olmuş şehirdir İstanbul.

Boğazın engin suları nazlı nazlı akarken, İstanbul Boğazını hayranlıkla seyreder, Allahım bu akan suyu buradan eksik etme derim.

16-17 Mayıs günleri, arkadaşımı ziyareti için İstanbul’a gittiğimde; adeta şantiye’ye dönmüş, her tarafta inşaat olan İstanbul’u buldum. Belediye Başkanı Kadir Topbaş ve ilçe belediyeleri, çok güzel işler yapmışlar. İstanbul’da kaldığım iki gün içinde her yeri görmek mümkün değildi ama gördüklerim ve yapılanlar güzeldi. Sahiller işgalden kurtarılmış, Eminönü’ndeki seyyar satıcılar kalkmış, Haliç Köprüsünün Eminönü tarafında sahildeki balıkçıların kirliliği yok olmuş. Sanki Eminönü trafiği rahatlamış gibiydi.

Vakıflar Genel Müdürlüğü İstanbul’da çok güzel çalışıyor. Yıllardır bakımsız kalmış Vakıf eserlerine; 2013 yılı bütçesinde İstanbul için 70 milyon lira ödenek konularak, yenileme çalışmaları yapılıyor. Allah Vakıflar Genel Müdürlüğünün kesesine bereket versin. Demek ki istenirse, güzel şeyler yapılabiliyormuş. Daha önceden bu kurumda irtica ya karşı önlem çalışması yapılıyor, kuruma gittiğinizde üst katlara bile çıkamıyordunuz. Bir dönemde Vakıf arsaları, çeşitli bahaneler ile elden çıkarılıyordu.

1985 yılıydı.3194 Sayılı imar kanunu tanıtma toplantısı için, Büyükşehir Belediye Başkanları Ankara’ya gelmişlerdi. O zamanki İstanbul Belediye Başkanı olan Bedrettin Dalan’a - “ İstanbul’un Çeşme ve sebilleri ile bu tür eserlerin bakımını yapmayı düşünüyor musunuz?” diye sorduğumda- “ Bu konuyu araştırdım. Bunun için Belediye bütçesinin yarısını bu işe harcamam gerekiyor.” Demişti. İstanbul Büyükşehir Belediyesi yetkililerinden aldığım bilgiye göre, tarihi çeşmelerden 100 tanesinin bakım ve onarımı için projelendirme çalışmalarının devam ettiğini, en kısa zamanda onarıma başlanacağı bilgisini aldım. İstanbul’da suyu akan tarihi çeşmeleri görmek, bunların suyundan içmek ne güzel olur.

15.900.000.-m2 alana sahip İstanbul tarihi kentte, birçok tarihi eserin restorasyonu yapılarak, yeniden hizmet verir hale getirilmiştir. Yalnızca Vakıfların, Belediyelerin çalışması ile bu tadilat ve restorasyonların bitmesi mümkün değil. Bu konuya bütün kurumların öncelik vermesi, bütçesinden pay ayırması ile eserlerimizin kısa zamanda onarımının bitirilmesi mümkün olacaktır. Son yıllarda bir kısım şirketlerin sponsorluğu ile bu çalışmalara büyük katkı sağlanılmıştır.

İstanbul yıllardır “devletin hükümlerinin geçmediği bir şehir” olarak anılırdı. Emniyet camiasında yerleşmiş bir deyim vardır. “ Türkiye İstanbul’u besler, İstanbul Türkiye’yi besler. Türkiye’de asayiş ve huzur temin edilecekse, asayiş ve huzur önce İstanbul’da temin edilmelidir.” Şehirdeki güvenlik önlemleri, Mobese kameraları belirgin şekilde İstanbul un güvenli bir şehir olmasını sağlamış, suç işleme sayısında azalma olmuştur. İstanbul’un ilk şehremini ( Belediye Başkanı ) Hızır Beyin kuralları işlemeli, padişahın kolunun kesilmesine bile karar veren adaletin hâkimiyeti sağlanmalıdır.

İstanbul’un afet karavanları konusunda da bazı şeyleri dile getirmek istiyorum. Karavanlarda bulunan teçhizatların TSE damgalı ve birinci sınıf teçhizat olmasına özen gösterilmelidir. Bu teçhizatların ihalesine çıkarken hazırlanan şartnamedeki hükümler ile hali hazırda karavanlarda bulunan teçhizatlar ( ne kadarı Çin malı ) karşılaştırılmalı, kaybolanlar ve uygunsuz olanların yerine uygun olan teçhizat konulmalıdır.

Televizyonlarda yayınlanan kamu uyarı programları ile afet sırasında alınacak önlemler ve işlemler hakkında vatandaş uyarılmalıdır. Bu husus çok önemli olup, bu programlara kesintisiz olarak devam edilmelidir.

Korunması mümkün olmayan binalar acilen tahliye edilerek, bu binalarda oturan vatandaşların geçicide olsa güvenli konutlarda oturması temin edilmelidir. Kentsel dönüşümde imar planları, TOKİ işlevi ile hareket edilerek süratle yapılıp uygulamaya konularak, bir an önce inşaatlara başlanılmalıdır.

Afet Bölgelerinde yüksek katlı binalar yerine, en fazla beş katlı binalar tercih edilmelidir. Rant değil sağlıklı kent, sağlıklı bina tercih edilmelidir.

Dünyanın incisi İstanbul’umuzu daha güzel, sağlıklı yaşanılır kent yapmak için; elimizden geleni hep birlikte yapmamız gerekmektedir. Bunun içinde İstanbul’da bürokrat zihniyeti değil, İstanbul’u seven, İstanbul aşığı insanlar yönetimde iş başına gelmelidir.

　

MUSTAFA YOLCU



　

　

YIL 1956 BİR KASABADAN NOTLAR- 7

 

 

YIL 1956 BİR KASABADAN NOTLAR- 7

NASIL ÇÜRÜTÜYORUZ

Dar bir vadi tasarlayın. İki yanını dik kayalıklar, çıplak tepelikler kaplasın. Uzun 15- 20 kilometre. Daha uzun. Vadi baştan sona kadar bağlık, bahçelik olsun. Dere boyu yer yer kavaklık, koruluk. Her taraf yeşil, yeşil, yeşil. İşte kasabamız bu vadinin tam ortasındadır.

Sizi götüren otobüs kasaba ya girer de, geldiğinizin farkına varmazsınız. İki yanınızı çevreleyen dik kayalıklar, çıplak tepeler ufkunuzu kapsar. Şose kıvrıla, büküle gider. Uzar gider. Ama, orta Anadolu’nun göz alabildiğine uzanan çorak yolları gibi değil. Her köşe başında, her kıvrımda bir yeşillik denizi ile karşılaştırır sizi. Görünüşü hiç değişmeyen tozlu, yeşilsiz yollardan kurtulup, bu vadiye girince tabiatı yadırgarsınız.

Birden kasaba nın kalesi karşınıza dikilir. Üstünü ze yıkılacakmış gibi. Kalenin yıkık duvarları, yamaçlarına abanmış eski evleri, daha geride yükselen Yivlik tepesiyle kendinizi eski çağların dekoru içinde bulursunuz. Vakit gece ise, elektrik ışığına rağmen, dar ufukların yarattığı kapalı karanlık, sizi ürpertir. Artık hiçbir yerde geniş ufkunuz yoktur. Gözleriniz ya yeşillik, ya kayalık, ya da kaleyi görür.

Bir iki gün geçmeden kasabayı içten seversiniz. Hele geldiğiniz mevsim baharsa KASABANIN baharı görülmeye değer!  Kayalıklar kış bulutlarını üzerlerinden attılar mı, bağlar, bahçeler süslenir.  Vadi süslenir. Kayalıklar süslenir. Köşe bucak çicek dolar. Kavaklar giyinir, yamaçlar yeşerir. Ya yamaçların yaban bademleri açınca!..

Her sabah başka bir renk, başka bir koku içinde uyanırsınız. Akasyalar ardından iğdeler açmaya görsün. Ortalığı bir koku sarar. Bahar başınıza vurur. Kırlara çıkamazsınız. Sizi bahar kokuları sarhoş edebilir. Her gün evinize kır çiçekleri ile dönebilirsiniz.  Hem de her defasında başka renklerle.

Yazı nasıldır bilmiyorum. Ama Eylülde kasaba ya dönünce, bahçelerin hasadına rastlıyorum. Yalnız ayvaların heveng heveng sarıları bile, insanı baştan çıkarabilir. Bağlar bahçeler bu mevsimde bereket yüküdür.  Allah hiçbir şeyi bu kasabadan esirgememiştir.

Yapraklar sararmaya başladığında, etrafı bir renk cümbüşü kaplar. Kıra çıkıp, yamaçlara yükselirseniz, ayaklarınızın altında bin bir renkli sonbahar denizini bulursunuz. Açık sarıdan gittikçe koyuya doğru, kiremit renginden, vişneçürüğüne kadar, her tonda sarı, kırmızı, mor yaprak denizi vardır.

Bu kadar renkli, bu kadar canlı ve yumuşak bir sonbaharın, dünyanın daha neresinde olabileceğini kendi kendinize çekinmeden sorabilirsiniz. Akşamüzeri sürüler kasabaya döner. Bağ bahçesini bozan kasabalılar evlerine döner. Yollar insan dolar. Evlerde ocaklar tüter. Kasabanın üzerini mavi bir tül kaplar. Dumandan, buhardan ibaret bu mavi tül, öylesine evlerin üzerine abanır ki, elinizi uzatıp örtüyü kaldırmak istersiniz.

Bahçelerin ortasında yer yer ateşler yanar. Dere boyundan sesler, türküler gelir. Minarelerde bir ağızdan ezanlar başlar. Etrafa bir gariplik çöker. Son otobüs veya kamyonun korna çalarak, tozu dumana katarak kasabaya girdiği görülür. Kasabanın hangi tarafındaki yamacına çıksanız, etrafı kuş bakışı görmeniz mümkündür. Kasaba, bağ bahçelerinden ibaret ağaç denizi, kıvrıla büküle kasabayı geçen çay, hep ayaklarınızın altındadır.

Ya bu güzel tabiat parçası içinde yaşayan bizler, biz insancıklar? Bu güzel dekora kendimizden ne katıyoruz? Bir koza gibi etrafımıza duvar çekiyor, onları yırtıp atamıyoruz. Yeni ve iyi gelenekler getiremiyoruz. Yabancı olanlarımız bu tabiat ortasında bunalıp kalıyoruz. Kaçmak için çareler arıyoruz. Yerli olanlar eskiye uyup eski oluyor. Kısacası kurtlu bir elma gibi çürüyor, etrafımızdakileri de çürütüyoruz. 

Yüksek tahsil yapmış birisini tanıyorum. Bir gün sıcaktan şikayet ediyordu. Başındaki şapkanın ağırlığından söz açıyordu.

Şapka giymezsin olur biter dedim. Nasıl şapka giymezmişim dedi.

Basbayağı benim gibi giymezsin, serinlersin.

Ben senin gibi yabancımıyım? Sonra beni tefe korlar dedi.

Yüksek tahsil yapmıştı ama başındaki şapkayı çıkarıp dolaşmaktan korkuyor, geleneğinin esiri oluyordu. Öylesine eskimiş kasabalı olmuştu.

Kasabaya yeni kaymakam geldi mi, o gün başlıyoruz:

-Sana bir şiy deyimmi?

-De

- Fiskos, fiskos.

Bu hep böyle. Yaşar KEMAL’in tenekesi hatırıma geliyor hep. Çok kaymakam, bizim, kasabadan teneke ile uğurlanmış! Her yeni gelen yabancıya, önce bu teneke hikâyesini anlatarak öğünürler. Gözlerinizin içine bakarak gülerler, sonra:

-Ya, işte böyle ağanın gaymahamın ardından teneke çalmış adamlaruk biz, derler. Kaymakam daha ayağının tozunu silmeden çürür kasabada.

Bir gün kasabaya yeni gelen kaymakamın yanına bir genç sokuldu:

-Beyefendi, dedi.Sana bi maruzatım va.

-Söyle bakalım maruzatını, dedi kaymakam.

-Efendim kenarda diycem.

-Burada söylesen olmaz mı?

-Olmaz, deyince genç; bir kenara çekilip konuştular.Sonra kaymakam bey bize de anlattı.Gelen kasabanın kenar mahallelerinin birinin imamıymış. Müftü kendisini sakal koyvermeye, sinemaya gitmemeye, evindeki radyoyu satmağa zorlamış. Genç imamın kaymakam beyden ricası; kendisini müftüye karşı korumaktan ibaret. İmam sakal uzatmak istemiyor. Sinemaya gitmekte din bakımından bir kusur görmüyor. Radyo dinlemekten hoşlanıyor. Eğer kaymakam bey kendisini müftüye karşı korursa, bu haklarından vazgeçmeyecek. Yoksa ne yapsın! Sakalda koyverecek, sinemaya da gitmeyecek, radyosunu da satacak.

Kaymakam beyi dinleyen bizler kasabanın hep kalburüstü münevverleriydik. Hiç bir düşüncemizi açıklamadan dinledik. Sonra kendi aramızda dedikoduya başladık:

-Kaymakam bey her işe burnunu sokarsa zor tutunur burada.

-Müftü öyle adam değildir. Yalnız bir tarafı dinlememeli.

-Bir bakıma müftü haklı ha. Mahalleli müftüyü sıkıştırıyor, müftüde hocayı, falan filan. Bu dedikodu bir iki saat sonra, bütün kasabanın malumu idi. Kasabanın en şaşılacak özelliği, havadislerin büyük bir hızla bir anda köşe bucak yayılmasıdır.Örneğin kulüpte söylediğiniz bir hikayeyi, eve gelince karınızdan dinlerseniz hiç şaşmayın.

Bu dedikodu yatışmadan kaymakamı, bir düğün dolmasına davet ettiler. Davet sahibi yüksek tahsilli yerli bir memur. Tabii dolma sofrası yere kurulmuştu ve etrafına bağdaş kurup oturmak, hep bir kaptan yemek gerekiyordu.

Kaymakam bey dolma sofrasına otururken, ev sahibini bu hareketinden dolayı ayıpladı.

-Ya hu, dedi, bizler bu gelenekleri yıkmak, kasabaya örnek olmak durumundayız.

-Bir defa böyle alışılmış beyefendi.

-İşte bu alışkanlıkları bırakmalıyız.

-Dolma buranın yerli yemeği. Bunun tadı böle çıkar siz kusura bakmayın.

Dolmayı yiyip kulübe geldiğimizde, havadisi bizden önce gelmiş,masalara yayılmış bulduk. Gördük ve duyduklarımızı bir defa daha görmeyenlerden dinledik. Hele birkaç gün sonra kaymakam bey memur arkadaşlarına yazdığı bir tezkerede, Atatürk inkılâplarından bahsederek memur bayanlarının yerli çarşaftan kurtarılmalarını, aksi halde kendileri ile çalışamayacağını bildirince her şeyi çürüttük.

-Her iş bitti, çarşafa geldi sıra!

-O,burasını geldo yer biliyi.

-Geldo gibi gitse….Falan filan.Nasıl gittiydi? Bilmiyon mu sen?

-Bu işin sonu hayır deel ya, dur bahalım.

Ve daha niceleri. İşte biz bu güzel tabiat köşesinde böle yaşıyoruz. Kozamızı öre öre, içimize kapanarak. Kurtlu bir elma gibi çürüye çürüye ve çürüterek.

 

 

 

 

 

SESSİZ ÇIĞLIK: ÖLÜM

 

Sessiz çığlık: ÖLÜM  

Bazı yazılar vardır ki, onu siz yazmasanız bile önünüze konulduğunda altına imzanızı atarsınız. O yazıda sizin hislerine tercüman olunmuştur. Sizin düşünüp yazmadığınız konular yazılmış dile getirilmiştir. 

Yaşar DEĞİRMENCİ beyin yazdığı Sessiz Çığlık: Ölüm yazısı da karşıma böyle bir yazı olarak çıktı. Baştan sona her kelimesinde mutabık kaldığım yazıyı, sizlerle de paylaşmak istedim. 

Yaşar beyi arayarak; yazıyı yayınlamama müsaade istediğimde.” Hay hay yayınlayabilirsin.” Dedi. Kendisinin bu güzel yazısını sizlerle paylaşırken, kendisine bu anlayışından dolayı teşekkür ediyor, sizleri bu güzel yazı ile baş başa bırakıyorum. 

Yaşar Değirmenci- sessiz Çığlık: Ölüm  

 “Ölümün bizi nerede, ne zaman bekleyeceği belli değil, en iyisi biz onu her an, her yerde bekleyelim.” Ne güzel sözdür. Ölüm yokmuş gibi yaşayanların halini gördükçe insan ayrıca hüzünleniyor. 

Cenaze namazı değil de “cenaze töreni!” Namaza kabul edilmeyip, camiden içeri giremeyip dışarıda bekleyenlerin hali içler acısı. Ya o çelenkler, yakalara iliştirilen fotoğraflar, alkışlar, (sanki faydası varmış gibi) tabutu görev yapılan mekânlarda dolaştırmalar… Üstad asıl hüneri ne güzel söylemiş:

O dem ki perdeler kalkar, perdeler iner

Azrail’e hoş geldin, diyebilmekte hüner 

Eskiden mezarlıklar şehirlerin en ücra ve en uzak köşelerine değil, mücavir alanlara, mutena yerlere ve hatta şehrin merkezine kondurulurdu. İnsanların ölümle savaş halinde olduğu değil barış halinde olduğu İslam medeniyetinde, insanlar ölüleriyle yüz yüze, kapı komşusu gibi yaşarlardı. Aslında bu, kendi ölümleriyle yüz yüze yaşamak anlamına gelirdi. 

Sabah perdelerini açtıklarında mezar taşlarını görmek, onlara modern insana verdiği gibi ürküntü değil, muhasebe ve sorumluluk hissi verir, kabirleri kendilerine devamlı nasihat eden bir "nasihatçi" gibi değerlendirirlerdi.  

Ölümü öldürmek istediği halde bir türlü bunu beceremeyen modernite ise, çareyi ölümü hatırlatan her şeyi insandan uzaklaştırmakta, yani insana bu en yakın ve en yalın gerçeği unutturmakta buldu. 

Hâlbuki biz ölülerini bile yaşatan bir kültürden geliyorduk. Cumhuriyet’in ilk yıllarında, Yahya Kemal’in Madrid büyükelçisi olduğu bir dönemde, kendisine Türkiye’nin nüfusu sorulduğunda Üstat, tereddütsüz “80 milyon” der.

 “Ne diyorsun ekselans? Biz 10-15 milyon biliyorduk” dediklerinde,

Şair yine tereddütsüz cevap verir: “Biz ölülerimizle birlikte yaşarız, mezardakiler de nüfusumuza dâhildir.” Ne kadar güzel! Bu güzelliği, nezaheti, nezaketi, hassasiyeti unuttuk.

Mekanikleştik! O kadar ki tespihat bile tespihle değil, ‘zikirmatik’ ile yapılıyor.

Son günlerde meşhurlar da dâhil her seviyeden ölümler, malum tarzda konuşmaları tekrar gündeme getirdi.“Ölüm yakışmadı. Hiç beklemiyorduk. Erken kaybettik, vs.”  

Her yirmi dört saat, bir ölüm provasıdır insan için. Gündüzü dünya, gecesi kabir, sabahı "ba'su ba'de'l-mevt" (ölümden sonra diriliş) olan bir prova. Bu ölüm provasını vicdanında hissedenler, gündüzün muhasebesini, kabre girer gibi girdikleri yataklarına girince vicdanlarında yapar, yargılanmadan önce kendilerini yargılarlar. Asıl uyanış değil midir ölüm.  

Modern toplumun hiç işitmek istemediği kelimedir ölüm! “Her nefis ölümü tadacaktır!” ilahi ikazını bile ‘moral bozucu’ bulmuştu günümüz insanı. Ölüm konuşunca herkes susmaz mı? Ölümün sesi, bütün seslerin üstünde değil mi?  

Ölüm hayatın diğer yüzüdür. Ölüm, ‘sessiz çığlık’ Ârifler, ölümle hayat arasındaki mesafeyi sadece bir ‘nefes’ olarak görmüşler. Kur’an-ı Kerim, “Ne ölü zannettiklerimiz var ki diridirler, ne diri zannettiklerimiz var ki ölüdürler.” Hitab-ı ilahi ile ikaz eder bizleri. 

Bir yere toplanmış bir kalabalığa:

“–Bugün akşama kadar yaşayacağım, diyen ayağa kalksın!” diye ilân edilse, bir tek kişi ayağa kalkmaz. Şaşılacak şeydir ki, bu hakikate rağmen, bütün halka:

“–Her kim ölüme hazırlık yapmış ise, ayağa kalksın!” diye ilân edilse, yine bir tek kişi yerinden kalkamaz!” İnsan, hiç düşünmez mi ki; ömrü boyunca sayısız kere ölümle yüz yüze gelmektedir.  

Yaşanan hastalıklar, beklenmeyen sürprizler, meydana gelen felâketler, hayatta

her an mevcut olan, fakat insanın gaflet ve aczi sebebiyle çok defa habersiz olduğu nice hayatî tehlikeler, ölümle insan arasında ince bir perde bulunduğunu göstermiyor mu?

Almanya’da bir klinikte “Öleceğini hatırla!” diye yazılı levhaya rastlamış Türk’lerden biri.

Bizde mezarlıkta bile ölümü hatırlatan âyete tahammül edilmez. Batı’da hekimler haddini bilir. Ameliyatıyla sağlığına kavuşan hastasına o anda bile sağlığına kavuşturanın ‘Allah’ olduğunu, bugün iyileşirsiniz ama yarın yine de “öleceksiniz!” ikazını yapar. 

Biz de ise ölümü kabullenemediği için doktorlara saldırıyorlar, sanki onlar öldürmüş gibi.

Ecel, takdir, kader, ‘emri hak’ bu kavramlarla tekrar düşünmeye ihtiyacımız var.

‘Hiç ölmeyecekmişiz gibi yaşamak!’ sıkıntı burada. Belki de onun için ‘her an ölecekmişiz gibi ahrete hazırlık’ gerektiğini vurgulamış inanan insanlar, hayatlarının hesabını vermek için ölüme hazırlanır ve giderken "er-Rafiku'l-a'lâ" (Yüce Dost'a!...) diyerek giderler. 

Ahrete inanmayanlar için ölüm bir kaçış, müminler için ise ölüm bir kavuşmadır.

Peygamberimiz:“Her derdin, her hastalığın çaresi, şifası vardır, ölüm müstesna. Lezzetleri acılaştıran ölümü çok hatırlayınız. Dünyada tıpkı bir gurbetçi veya yolcu gibi ol. Kendini kabre girmiş say! Nasıl yaşarsanız öyle ölürsünüz, nasıl ölürseniz öyle dirilirsiniz, nasıl dirilirseniz öyle mahşere çıkarsınız.“ Buyuruyor. İnsan bedeninde ölüm ve hayat her an yan yana, iç içe ve yüz yüze; insan hücre hücre, her an ölmekte ve her an dirilmekte. Her nefes verişte ölmekte ve her nefes verişte dirilmektedir.  

Hz. Ebubekir'in "Ölüm'ü nasıl bilirsin?"

Sorusuna verdiği cevap, adeta bu gerçeği hatırlatıyor: "Ölümü; Nefes aldığım zaman veremeyecekmiş, verdiğim zaman alamayacakmış kadar kendime yakın bilirim." 

Ölümle ilgili okuduğum dede-torun arasındaki şu manidar konuşma ile bitireyim.  

Dedeme: ‘Hayat nedir dedeciğim?’ diye sormuştum. “Ezanla namaz arasıdır” dedi. “Bu da ne demek! Ömür o kadar kısa mı dedeciğim?” Tebessüm ederek: “Ne zannettin ya… Evet o kadar kısa!..” dedi.

“Ama bu ezanla, bu namaz nedir bilir misin?” diye sordu. Bilemedim. “Nedir ki?” dedim.

“O namaz: ezansız namaz, o ezan ise; namazsız ezandır.” “Onlar da nedir dedeciğim?”

Dediğim de, başımı okşayıp: “Hani geçen gece Talip amcanın bebeğinin kulağına o gün ezan okumuştuk ya… “Namazsız ezan” değil miydi o ezan?” dedi.

 “Ya ezansız namaz?” diye sordum. Yüzüme baktı, baktı, baktı ve: “Bir gün deden öldüğünde onu da öğrenirsin!” dedi.

 

İYİ BİLİNEN SÜREÇ

İYİ BİLİNEN SÜREÇ  

Doğru bildiğinde yanılmak, Dost bildiğinden düşmanlık bulmak, içinde bulunduğumuz günlerin haleti ruhiyesi bu işte.Birisine inan, onu destekle, savun; sonrada inandığın en kötü işleri yapar olsun!                                                                                                                                                                                                                                                                       

Hani derler ya: “ Aşağı tükürsen sakal, yukarı tükürsen bıyık.” İşte bunu yaşıyoruz. Buna inandığın kişiyi tanıyamamak mı denilir, oyuna gelmek mi denilir! İşte bunu ayıramıyoruz. 

Bunun için inançları kullanıyorlar, kutsallarını kullanıyorlar, mazlum rolüne giriyorlar, sonrada hiç aklımıza gelmeyen şeyler oluyor.  

Kırmızıçizgiler yok oldu. Asılacak gözü ile bakılan insan, kahraman oldu. Şehit ve gazi anaları, oğlunun bu günler için mi şehit - gazi olduğunu anlayamaz oldu. 

Hafızayı beşer nisyan ile maluldür. Bundan dolayı İnsanlar, olaylar karşısında şaşırır oldu. Ölçüyorsun, tartıyorsun bu sıklet bu vücudu taşımıyor. Bu olaylarda bir yanlışlık var ama ben mi yanılıyorum; el mi yanılıyor. Olaylar karşısın da kararsız kalıyoruz.

 

Söylenen: Yapılacak başka şey yok. Daha fazla kan dökülmesin. Yeni fırsatlar doğuralım. Hani derler ya: Cambaza bak, cambaza. Sen elindeki deveni kaybet, sonra da deve ara. Bir oyun vardı, nakarat halinde şöyle söylenirdi: civciv çıkacak, kuş çıkacak. Bu işin sonu ne olacak. 

Dimağlar tutulmuş, gözler görmüyor. Sanki insanlar büyülenmiş, çoğu aynı şeyi söylüyor. “İyi olacak.” Nasıl iyi olacak? Bütün olaylar aleyhimize gelişiyor. Ajanda sahipleri 100 yıldır aynı planını oynuyor. Bizim burada da halen, civciv çıkacak kuş çıkacak oyunu oynanıyor.  Bazen düşünüyorum: “Ben mi yanlış düşünüyorum, başkaları mı yanlış düşünüyor. Ortaya atılan fikirlerin çoğunu kabul edemiyorum. Atılan fikirlerin doğruluğunu göremiyorum. Düşünüyorum: ben mi yanlış görüyorum, başkalarımı? 

Dünya ya Türkçe öğretmeye kalkan harekete soruyorlar. “ Okullarınız Kürt’çe eğitime hazır mı?”  Cevap veriliyor- “ Biz gerekli hazırlığı yaptık. Çoktan hazırız.”

Soruyorlar:- “ Tüm okullarınız da Türkçe öğretiliyor mu?” Cevap veriliyor- “ Tüm okullarda Türkçe öğretmek gibi bir kararımız yok.”  Ama tüm okullarda İngilizce öğretiliyor. Bir yanlışlık var ama nerede?

Bir taraf savaş açtıklarını, bu savaştan zaferle çıktıklarını söylüyorlar. Biz onların zaferini pekiştirmek için anayasa değişikliği yapıp, bölgesel yönetime gitmeyi, Başkanlık sistemine geçilmeyi düşünüyoruz. Zaferlerine taç giydirme merasimi yapıyoruz. 

 

Büyükşehir Belediyesi Kanunun da değişiklik yapılarak, Büyükşehir Belediyeleri yetki sınırını   , il sınırı olarak değiştirildi. Yani Diyarbakır belediyesinin yetki sınırı, il sınırı olarak yürürlüğe girdi. İl merkezinde yasaların gereğini yerine getirip, sağlıklı planlar, nazım planları yapıp uygulayamayan belediyelere bu az, daha çoğu senin olsun diyoruz. 

Lazın biri şehirde gezerken, minareye çıkıp oradan aşağı inemeyen birini; minareden indirilmeye çalıştıklarını görmüş.

Yanlarına yaklaşıp-“ Durun da pen oni indurum oradan.” Demiş.

Sonrada- “ Bana bir urgan bulun da.” Demiş. Urganı getirmişler. Aşağıdan urganı atarak- “Dud buni.” Demiş. Neticede minaredeki adam, urganı yakalamış. Aşağıdan bağırmış- “Bağla belüne.” Adam çaresiz beline urganı bağlamış.

Aşağıdan tekrar bağırmış- “Çık şerefenun uzerune. “ Adamcağız şerefenin üzerine çıkınca, bizim laz urganı aşağı çekmiş.  Adamcağız gümmm yere düşmüş. Başına gitmişler ki adam cansız yerde yatıyor.

Laza sormuşlar-“ Ne yaptın, adamı öldürdün.”

Laz cevap vermiş- Da pen birinu urganla çekip kurtarmıştım ama oni kuyudan mi çekmişdum? Yüksekden mu çekmisdum? 

Bir sıkıntılı dönemdeyiz. Bizi kurtaracaklar mı, batıracaklar mı? Bunu zaman gösterecek. 

 

MUSTAFA yOLCU

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1956 YILI BİR KASABANIN NOTLARI- 6

1956 YILI BİR KASABANIN NOTLARI- 6

ESKİ- YENİ

Boş zamanlarımda, gezmek isteği duyarım kasaba’da. Oysaki bu çok sıkıntılı olur. İnsan, gezi sırasında işine gider gibi yürümüyor. Etrafına bakına bakına, salına salına geziyor.

Kasabanın içinden geçen Uludere(Meydan çayı) kenarı boyunca, gezilmesine doyum olmaz özellikle. Hele içerlere doğru uzandıkça, yıllar yılı değişmemiş kasabayı bulursunuz. Evleri, insanları, tabiatı, bitki ve hayvanlar ile bu bölüm sanki taş devrinden beri donmuş kalmıştır. Gezdikçe seversin buraları.

Adım başında, durmadan akan çeşmeler görürsünüz. Başlarında kadınlar buğday yıkarlar, işlerini bırakır, arkalarını döner, geçmenizi beklerler. Üzülürsünüz.

Karşıdan eşeğine binmiş, bahçesine giden bir kadın gelir. Sizi görünce hayvanını duvar dibine dehler, geçmez yanınızdan. Sıkılırsınız. Dört yol ağzında sizi çaprazlamasına geçmek isteyen kadının, çok uzaktan geçmenizi bekleyişini görünce, yavaş adımlarınızı çabuklaştırırsınız. Bu anda çeşmelerin gürül gürül akan su sesi kulaklarınızdan silinir. Çevrenizi saran güzellikler kaybolur birden.

Pencerelere hevenk hevenk soğanlar, sarı sarı mısırlar asılır. Beyaz çarşaflara sürülmüş erik pestilleri sarkar. Üst katları hiçbir zaman tamamlanmamış binaların, karanlık bırakılmışlığını bunlar hafifletir. İki kenarda, bir duvar gibi yükselen dağların siluetine yemyeşil kavaklar düşer.

Mahalleleri birbirine bağlayan asma köprüler, kasabaya eski çağ özelliği verir. Ziftle karartılmış bu köprülerden, tokur tokur arabalar geçer. ( Köprülerin yerine şimdi beton olanları yapıldı. Hiçbir özelliği olmayan basit, sevimsiz şeyler bunlar. Kasabaya hiç yakışmıyor.)

Az yürürsünüz, karşınıza bir mescidin kanarya sarısı badanalı minaresi çıkar. Çıplak tepelerin, yeşil kavakların arasında uzanan bu sarı renk sizi öylesine çeker ki, oturup bir kenarda renk cümbüşünü duyularınıza tattırmak istersiniz. Olmaz. Çevrenizdekilerin bütün bakışları üzerinizdedir.

Dere boyunda konak misali büyük evler görürsünüz. Pencerelerini sardunyalar, fesleğen saksıları, hevenk hevenk kırmızıbiber demetleri süsler. İsten dumandan kararmış, üst katları yarım evlerin karanlıkları arasında birden aşı boyalı bir ev size tanıdık çıkar. Durup bakmak istersiniz. Bakamazsınız ki.

Kasabanın bu köşesi motor sesinden de öksüzdür. Otobüs ve kamyonlar buraya hiç gelmez. Yalnız o gencin sürdüğü bir traktör girer bu sokaklara. Düdüğünü öttüre öttüre. Sesi size Suadiye taraflarını hatırlatır. Çevrenizden geçen tren, pencerelerde el sallayan insan ararsınız. Ses yakın tepelerde yankılanır. Renkleri, sesleri, biçimleri seversiniz hep.

Ama rahat göremez, duyamaz, tutamazsınız. Yolunuz üstündeki çocuklar oyunlarını siz geçerken keserler. Kapı önünde oturan kadınlar, hemen evlerine girerler. Daha ilerde, kapı önünde oturmuş oynayan iki yaşındaki çocuğu, annesi bir koşuda evden çıkarak kapıp içeri alır. Ardına kadar açılmış kapıların kapanıverdiği olur. Naçar geri dönersiniz.

Kasaba şimdi çarşı tarafında yenileniyor. Kasabayı vilayete bağlayan parke caddenin iki yanı, hastane tarafındaki yamaçlar, bu günün anlayışına yakınlıkta binalarla süsleniyor.

Çarşıda öyle. Eski çarşıda şimdi yalnız sallilerle ( salıncakçılar) keçeciler kaldı. İzbe, dar sokaklar, yıkık pencereler, eğri büğrü kaldırımlar, küf kokan hava var burada. Bakırcılarla, demirciler çarşısı yeni. Pazar yeri yenidir. Hele belediye meydanın da vitrinleri İstanbul işi düzenli dükkânlar, sizi kasabanın eski havasından kolaylıkla ayırıyor.

Yeni yapılan hal binası, birçok çöp yığını dükkânların canına kıydı. Evlere elektrik, su girdi. Memur kadınları çarşı pazara alıştı. Uludere’nin iki yanı rıhtım oldu. Dışla ilişkisi olanlar eskiyi yıkıp yerine yenisini koyuyor. Yeni yavaş yavaş, alıştıra alıştıra kenar sokaklara doğru gidiyor.

SALLİ

Kasabaya yeni geldiğim günlerdeydi. Satranç takımımın piyadelerini çektirecek bir tornacı arıyordum. Yerli arkadaşlar sallileri salık verdiler. Önce dediklerinden bir şey anlamadım. O zaman arkadaşlar:

- Belediyenin arkasındaki sokağa gir. Sağlı sollu dükkânlara bak dediler. Aradığını orada bulacaksın.

Akşamüstü dedikleri sokağa girdim. Dar, basık, pencereleri kirden, isten kararmış, kaldırımları eğri büğrü bu sokak meğer bir hazine saklarmış! İstanbul’un Tahta kalesindeki hamur tahtası, oklava, havan, tahta tabak yapan el tezgâhlı tornacılarıydı bunlar. Farklı tarafları renkli oluşlarıydı. İsli pencerelerin ardında acı morlar, gök yeşiller, ateş kırmızılar, çivit maviler, kanarya sarılar görülüyordu. Şaştım.

Dükkânlardan birine girdim. Beşik takımları çekiyordu. Kırmızı, sarı, yeşil, mor ve mavili beşiklerden. Duvarlarda bitmiş, büyüklü küçüklü beşikler müşteri bekliyordu. İçlerinde oyuncak olanlarda vardı. İpinden çekince dönen iki tekerlek, dingile bağlı dişliyi çeviriyor, bu dişlilerde araba üstünde sıralanmış dibek tokmaklarını sıra ile kaldırıp indiriyor. Araba yürüdükçe tik- tak- tok diye sesler çıkarıyor.

Daha sonraları bu sallici ile ahbap oldum. Ona bacakları uzun hasır iskemleler çektirdim. Ağaç kısmı süslü iskemleler. Ama iskemlenin bacaklarını masaya uygun yükseltinceye kadar akla karayı seçtim. Adam bir türlü eski geleneklerini bozup, sandalyeyi yükseltmiyordu. Fiyat umurumda değildi. Her ısrarımda:

- “Napıcan, bu leylek yuvasını böyle. Dingil üstünde oturulumu?” diyordu.

Ona bir türlü, masada yemek yerken alçak iskemlede oturulamayacağını anlatamadım. Sonunda:

- “Etme usta. Benim canım böyle dingil üstünde oturmak istiyor, daha diyeceğin varmı?” dedim.İskemleler oldu. Ama verdiğim ölçüden 10 santim noksandılar!

Çarşambaları vaktim oldukça bu dükkâna uğrar, köylülerin beşik siparişlerini dinlerim. Buğdayını satanlar, karı- koca, korka korka sallilere gelirler. Kadının iki eli belindeki kuşağına sokuludur. Adam önden gider. Sallicinin kapısına dikilirler. Konuşmazlar. Sallici onları görmemezlikten gelir. Sonunda erkek içeri girer. Selamlaşırlar. Kadın kapıda kalır. Adam yere çömelir. Eline aldığı talaşları karıştırır. Dudaklarında bir gülümseme birikir. Göstermemek için başını yana çevirir.

Aslında çarşıda hazır beşik satan yerde vardır. Ama hazır beşiklerin pek müşterisi olmaz.

Adam sonunda konuşur:

- Bi beşik istiyok hemşerim.

- Yapalım, nahal bişiy olsun?

Pazarlıkta çabuk uyuşurlar. Aslında sallicilerdeki hazır beşiklerden istedikleri fark, sadece boncuk ve süsleridir.

- Şorasına bi gat daha çık. Veya- Şoruya boncuk çok goy. Özellini de unutma olumu.

Anlaşma bitince erkek tekrar sorar:

- Ne vahıt gelelim usta?

- Öndeki Pazar deel, gelicek bazara.

- Geç deelmi ustam?

Erkek böyle derken kapıda dikilen karısına bakar. Sonra ustaya döner:

- Zabı beklemiyi! Der. Böyle derken gülümser. Artık kadınında

yabanlığı kalkmıştır üstünden. Yavaşca dükkâna oda girer. Hazır beşiklerden birini hafif hafif okşar. Parmakları ile mavi buncukları çevirir. Beşiği bir iki iteler. Şimdi sallanan beşikte, Mehmedi veya Ayşe’si vardır sanki.

Bazen bitmiş bir beşiği almaya gelenleri rastlarım. Beşiğin her tarafını bir bir yoklarlar. Evirip çevirirler. Her rengin halkasını parmakları, ya da gözleri ile dolanırlar. Sonra kuşaklarından çıkardıkları keselerinden, beşiğin bedelini öderler. Erkek beşiği koltuğunun altına aldığında, bir köşk satın almış kadar keyiflidir. Yavaşça dükkândan çıkarlar.

Pazar dönüşü atların, eşeklerin üstünde köy yolunu tutmuş beşiklerin kervanını görürsünüz. Hele baharda! Kadın atın üstünde, kucağında beşiği, geleceğe ümitle bağlı geçer giderler.

　

BURSA DA İKİ GÜN

BURSADA İKİ GÜN

Çocukluk arkadaşımın oğlunun düğünü için Bursa’ya gittim. Bursa ya daha öncede iki kez gitmeme rağmen, şehri tanımadığımdan bilinçli olarak gezememiş tanıyamamıştım. 

Bu kez Bursalı arkadaşım ile gezerek, tanıdığım Bursa’nın üç temel özelliği olduğunu gördüm.

Bursa’dan 25 km. uzaklıkta, deniz kenarındaki Mudanya ya ulaşabiliyorsunuz. Burada denizden yararlandığınız gibi kolayca İstanbul’a gidebiliyorsunuz. İstanbul’un Bursa’ya bu kadar yakın olması, sayısız avantajları sağlamaktadır.  

Bursa Osmanlının baş şehri olmuş, daha sonra da şehzade kenti olmuştur. Bu özellikleri ile İstanbul’dan sonra gelen örnek bir şehir olmuştur. Bursa’ya gelen Evliya Celebi şöyle demektedir:

 

“Keşiş Dağı’nın eteklerinden güneşin parıltısı şehre düşer, gök renkli kurşunlar ile süslenmiş hanlarını, hamamlarını, mescitlerini, selâtin camilerini, kurşun örtülü kat kat çarşılarını görenler seyretmeye doyamazlar. Filadar Ovası’ndan şehrin görünüşü çok ihtişamlıdır. Gördüğüm şehirlerin hiç birisine benzemez. Üzerinde nur dolaşan “Ruhaniyetli bir şehirdir.” Zira burada olan büyük evliyalar, tefsirciler, hadisçiler başka yerde yoktur.  

Diğer özelliği de 2543 metre rakımı ile Uludağ’ın eteklerinde kurulmuş olmasıdır.  Uludağ’da kayak yapılır, kış her şeyi ile yaşanır. Şehre güzellik katar. Kışın yağan karlar, eriyerek su olur tüm şehre hayat verir. Çeşmeden akan suyun içildiği,  ender şehirlerden biridir Bursa. Akan sular dere olup, nehir olup tarım alanları sular. Böylece birçok ürün yetiştirilir. Dut ağaçlarının dutu yenilir. Yapraklarından ipek böceği yetiştirilir. Dünyanın en güzel ipeklerinin üretildiği yerlerden biridir Bursa. Yazın sıcağı, kışın Uludağ’ının kışı ile bulunmaz bir yerdir Bursa.  

Ulu camiye gittiğimizde, orada kalabalık ziyaretçileri bulduk. Malezya’dan, İngiltere’den gelen turist kafileleri de vardı camide. Anadolu’nun çeşitli yerlerin den gelen genç öğrenciler de vardı. Turist rehberleri camiyi anlatıyordu. Yerli insanlarımız cami hakkında ne kadar bilgi öğreniyordu bilmiyorum. Orada gönüllü rehberlerin gelenlere bilgi vermelerinin sağlanması iyi olurdu. Cami hakkında anlatılacak o kadar çok bilgi varki.  

Ünlü seyyah Evliya Çelebi'nin ifadesiyle, Ulu Camii Bursa'nın Ayasofya'sıdır. Ulu Cami’yi ziyaret etme imkânı bulanlar, bu tarihi camiinin 3 tane kapısı olduğunu bilirler. Bir rivayete göre, büyük zatlardan Somuncu Baba caminin yapıldığı sıra buraya gelir ve işçilere hayrına, kendi fırınında pişirdiği somunları dağıtırmış. Somuncu Baba bir gün gene; camii kapılarının önünde ekmek dağıtırken, daha önceki kapılarda ekmek verdiği bir kişinin başka bir kapı önünde ekmek almak için beklediğini fark etmiş. Somuncu Baba bir kapıdan diğer kapıya, bu kadar büyük bir hızda ve kalabalık bir izdihamın yaşandığı bir ortamda hızır gibi hareket edebilenin, sadece Hızır Aleyhisselam olabileceğini düşünmüş ve bu kişinin kolundan tutup “ sen Hızırsın anladım” demiş. Buraya gelip her gün namaz kılacağına dair söz vermezsen, buradaki herkese senin Hızır olduğunu söylerim demiş. Hızır A.S. Hızır olduğunu doğrulamış ve bunun üzerine: “Somuncu Baba'ya her gün namaz kılmak için camiye geleceğine dair söz vermiş.” ama Hızır A.S.da Somuncu Baba'dan bir istekte bulunmuş. “Hangi vakit geleceğim bana kalsın demiş. Bunun üzerine Hızır A.S. o gün bu gündür, Ulu Cami’deki VAV harfinin önünde her gün gelip namaz kılarmış.”  Beni Ulu Camiye getiren arkadaşım” Bu camiye gidip, VAV harfinin bulunduğu yerde namaz kıldığında, ettiği duaların kabul olduğunu.“ söyledi.

Konya Mevlana müzesinde ancak bu kadar yoğunluk vardır. Oraya müze olarak girildiğinden, cami cezbesi ortadan kalkmaktadır. Bu yanlıştan dönülerek, Konya Mevlana müzesine ziyaret için girilmeli, para ile ziyaret kaldırılmalıdır. 

Güzelim Bursa’da şehircilik açısından bazı mahsurları gördüm. Ankara Bulvarı üzerinde yapılan raylı tren yolu, bu bulvarı çok olumsuz bir şekilde bölmüş ve boğmuş. Keşke buraya metro yapılsaydı. Metronun üzerinden geçecek olan yol ulaşımına çözüm aransaydı. Alternatif yol üretip, mevcut yoldaki yoğunluğun bir kısmı buraya verilebilseydi. 

Eski Bursa evleri yoğun olarak yenilemeye alınarak, bakımlı ve düzenli hale getirilebilir. TOKİ evleri Bursa’nın siluetini bozmuştur. Bundan sonra böyle bir hataya düşülmemeli, diğer tarihi kentlerimizde bu hatadan ders çıkarmalıdır. 

Tarihimize, tarihi kentlerimize karşı hepimizin sorumluluğu var. Tarihi dokuları kirletmeye, tahrip etmeye kimsenin hakkı yoktur.  

Mustafa Yolcu